2023 сыл баччатыгар, сэтинньи ыйга, Дьокуускай куоракка Георгий Георгиевич Колесов 130 сылыгар аналлаах «Георгий Георгиевич Колесов. Ученый-северовед. Первый профессор из народа Саха. Государственный деятель» диэн ааттаах улахан өрөспүүбүлүкэтээҕи кэмпириэнсийэ буолбута. Бу тэрээһиҥҥэ билим Академиятын салалтата, билим дуоктардара, хандьыдааттара, Саха Өрөспүүбүлүкэтин салалтата, Бырабыыталыстыбатын чилиэннэрэ – миниистирдэр, Национальнай архыып, национальнай бибилэтиэкэ, аудиовизуальнай киин кыттан сүдү суолталаппыттара. «Улуу дойдулаахпыт аатын үүнэр көлүөнэҕэ билсиһиннэрии – биһиги чиэспит, ытык иэспит уонна эбээһинэспит», — диэн кэмпириэнсийэни бэлэмнииргэ, ыытарга Бырабыыталыстыба Бэрэссэдээтэлин бастакы солбуйааччыта Дмитрий Садовников ылсыбыта.
Бырабыыталыстыба хамыыһыйата история билимин хандьыдаата Семен Ипатьевич Ковлеков 1992 сыллаахха таһаарбыт «Профессор Г.Г. Колесов: очерк жизни и научно-педагогической деятельности» кинигэтин кытаанах тастаан 400 ахсаанынан таһаартара, кэмпириэнсийэ кыттааччыларыгар бэлэх ууммуттара. Кинигэҕэ социологическай билим дуоктара У.А. Винокурова киирии тыла, эбии докумуоннар, хаартыскалар угуллубуттар. 1936 сыллаахха декан А.Зарин илии баттааһыннаах Георгий Георгиевич Москубатааҕы зооветеринарнай институт профессора буоларын туоһулуур дастабырыанньата — 168 сирэйгэ, 1924 с. Үһүс сахалар бүттүүн сэбиэттэрин сийиэһигэр Халыма уокуругуттан дьокутаат буоларын туоһулуур дэлэгээт билиэтэ — 163 сирэйгэ, 1924-1926 сс. Саха Уобаластааҕы былаанныыр хамыыһыйа бэрэссэдээтэлинэн үлэлээбитин туһунан бэриллибит ыспыраапка — 174 с. уо.д.а. киирбиттэр.
2023 сыллаахха буолбут кэмпириэнсийэ түмүгүнэн, дакылааттар, этиниилэр түмүллэннэр, «Наука» диэн Новосибирскайга баар кинигэ кыһатыгар хомуурунньук тахсарга бэлэмнэниллэр. Сотору Аартыкатааҕы култуура уонна ускуустуба институтун өйөбүлүнэн күн сирин көрүөҕэ.
Ытык киһибит Георгий Колесов үбүлүөйдээх сылын көрсө улуус салалтата «Георгий Георгиевич Колесов — Сахаттан маҥнайгы профессор» диэн (С.А. Третьякова хомуйуута) 2013 сыллаахха таһаарбыт 100 сирэйдээх кинигэбитин саҥардан, матырыйаалларын эбэн, Дьокуускайга буолбут билим кэмпириэнсийэтин көрсө 200 ахсаанынан таһаарбыта. Саҥа кинигэ халыҥ тастаах, 176 сирэйдээх. Манна өтөр көстүбүт архыып докумуоннара, саҥа ыстатыйалар, хаартыскалар, Г.Г. Колесов аатынан Сыбаатайдааҕы орто оскуола үөрэнээччилэрэ билим кэмпириэнсийэлэригэр бэлэмнээбит чулуу дакылааттара, хоһооннор эбии киирдилэр. Кинигэлэр Н.С. Бандеров аатынан кыраайы үөрэтэр түмэлгэ уонна улуустааҕы бибилэтиэкэлэргэ бэриллибиттэрэ, онно ааҕыаххытын, билсиэххитин сөп.
Бу кинигэни таба көрөн, ааҕан, ис хоһоонун тута бэйэтигэр ылынан, Георгий Колесов аатын киэҥ эйгэҕэ таһаарар сыалтан, Орто Халыматааҕы норуодунай тыйаатыр режиссера Ольга Винокурова элбэх дьону түмэ тардан, профессор олоҕунан испэктээк бэлэмнии сылдьар. Онон бу сыл ахсынньы ыйыгар испэктээк бастакы туруоруутун көрөөрү, долгуйа-махтана кэтэһэбит.
2024 сылы Арассыыйаҕа Дьиэ кэргэн сылынан Бэрэси- дьиэн В.В. Путин биллэрбитэ. Улуус, нэһилиэктэр дьаһалталара кэккэ тэрээһиннэри ыыта, дьиэ кэргэн суолтатын үрдэтэргэ ылсан үлэлэһэ сылдьаллар. Ол курдук, 2021 сыллаахха бэлэмнэммит, үп көстүбэккэ бэчээккэ барбакка сыппыт кинигэбит, улуус дьаһалтатын баһылыга Иван Васильевич Лаптев өйөбүлүнэн алтынньы ыйга күн сирин көрдө. Кинигэ «Золотые семьи Среднеколымского улуса» (хомуйда С.А. Третьякова) сүүс ахсаанынан, Зинаида Архипова «Алта» диэн кинигэ кыһатыгар бэлэмнээн, Новосибирскай куорат типографиятыгар бэчээттэттэ. Манна 50 сыл уонна онтон тахса сыл бииргэ олорбут улуус дьиэ кэргэттэрин тустарынан ыстатыйалар, хаартыскалар түмүлүннүлэр. 65 сыл дьоллоохтук олорбут Хатыҥнаахтан Алексей Николаевич уонна Мария Гаврильевна Лаптевтар, Арҕахтаахтан Егор Иннокентьевич уонна Матрена Контантиновна Кокориннар, 60 сылларын бэлиэтээбит 10 дьиэ кэргэн, 55 сыл бииргэ олорбут 13 дьиэ кэргэн, 50 сылларыгар кыһыл көмүс сыбаайбалаабыт 46 паара тустарынан сурулунна. Кинилэр бэйэ-бэйэлэрин өйдөһөн-өйөһөн үйэ аҥара биир тыынынан олорбуттара туох кистэлэҥнээҕин ааҕааччылар билиэхтэрэ.
Кинигэбит суол-иис турдаҕына, Дьокуускайтан кэлэрин кэтэһэбит.
Матырыйааллары буларга көмөлөспүт улуустааҕы ЗАГС үлэһитигэр Розалия Юдинаҕа, нэһилиэк баһылыктарын солбуйааччыларыгар, исписэлиистэригэр, «Халыма долгуннара» хаһыат эрэдээксийэтигэр махталбытын биллэрэбит.
Өскөтүн эһиги дьиэ кэргэҥҥит бу тахсыыга хабыллыбатах буоллаҕына, санааҕытын түһэрбэккэ, хаартыскалары, ыстатыйалары мунньа сылдьаргытыгар ыҥырабыт.
Кэнники кэмҥэ олох тупсан, кыһыл көмүс дьиэ кэргэттэр улууспутугар элбээн иһэллэр, онон иккис таһаарыыта баар буолуоҕа диэн эрэниэҕиҥ.
Светлана Третьякова