1951 сыллаахтан биһиги бөһүөлэкпитигэр араас экспедиция дьоно, сир баайын көрдөөччүлэр, картаны оҥорооччулар (топографтар) элбэхтик кэлэр буолбуттара. Бөлөхтөрүгэр иккилии-үстүү эрэ киһилээх уонна тылбаасчыттаах (Толмач) буолаллара. Ол дьон үксэ «Любитель» фотоаппарааттаах буолаллара.
Дьону хаартыскаҕа түһэрэллэригэр объективы туһаайан баран фотоаппараат үөһээ өттүнэн көрөн хаартыскаҕа усталлара. Үөһээ өттүгэр экраннаах (түннүктээх) этэ. Иккис көлүөнэ араас мааркалаах фотоаппарааттар («ФЭД» Феликс Эдмундович Дзержинский, «Зенит», «Смена» (саамай боростуой, өр кэмҥэ туттуллубут, хайҕаммыт фотоаппараат уо.д.а.) туттуллар буолтара. Үһүс көлүөнэ фотоаппарааттарга «Кодак» аатыра сылдьыбыта. Төрдүс көлүөнэҕэ «Палороид» фотоаппараат көстөн баран сүппүтэ. Билиҥҥи көлүөнэ фотоаппараата (цифровой) былааһы ылла. Урукку көлүөнэ фотоаппарааттарын мусуойга ыыттылар. «Никон» цифровой фотоаппараат функцията олус элбэх. Маарката да араас.
Билиҥҥи цивилизация муҥутуур сайдыытыгар суотабай төлөпүөннэр былааһы ыллылар! Мааркалара да араас: «Айфон»; «Андроид» уо.д.а. Суотабай төлөпүөн хаартыскаҕа түһэрэринэн, видеоҕа да устарынан кэрэхсэннэ.
Интэриниэттээх дьон урууларын-аймахтарын кытта төлөпүөҥҥэ көрсөн олорон Дьокуускайтан, Москубаттан уо.д.а. кэпсэтэ олоруохтарын сөп. Онон аныгы үйэ суотабай төлөпүөннэрэ фотоаппарааттары, төлөпүөннэри, чаһылары мусуойга атаартаан эрэллэр.
Биллиилээх дьон тутта сылдьыбыт мала мусуойга наадалар! Онон туттулла сылдьыбыт маллары быраҕымаҥ, мусуойга туттарыҥ!
Өлөөкө Күөл мусуойун штаты
таһынан научнай сотруднига Владимир Батюшкин-Болдьумаар