Бары билэрбит курдук, 2025 сыл саха литературатын үбүлүөйдээх сыла буолар

Ол курдук, сахабыт литературата оруобуна 125 сааһын томточчу туолар. Дьэ, бу бэлиэ түгэҥҥэ сөп түбэһиннэрэ, тохсунньу 18 күнүгэр Өлөөкө-Күөл бөһүөлэгэр «Күөрэгэй» КЭК-ҥэ «Тайҕалаах-табалаах Тайҕа Ньукулайа» диэн литературнай дьоро киэһэ буолан ааста.

Бу тэрээһин томороон тымныылаах тохсунньу 5 күнүгэр биһиги биир дойдулаахпыт, тапталлаах кэргэн, амарах аҕа, элбэх сиэн эһэтэ, сэрии кэмин оҕото, үлэ бэтэрээнэ, «Улуус сайдыытыгар кылаатын иһин» анал бэлиэ хаһаайына, Бастакы Хаҥалас нэһилиэгин Бочуоттаах олохтооҕо Николай Степанович Колесов, норуокка биллибитинэн, Тайҕа Ньукулайа баара буоллар 85 сааһын туоларыгар, кини сырдык аатын үйэтитэр аналлаах ыытылынна.

Николай Степанович 1940 сыллаахха тохсунньу 5 күнүгэр Байаҕал тоҕойугар Кубалаах хоро куулатыгар Варвара Михайловна Слепцова уонна Степан Степанович Колесов дьиэ кэргэттэригэр төрөөбүтэ. Түөрт сааһыгар ийэтэ олохтон туораан, төрөппүт ийэ тапталын билбэккэ улааппыта. Аҕата Стахановец булчут, оччотооҕу аҕа быһыытынан, уолун бэйэтин кытта илдьэ сылдьан барытыгар үөрэппитэ. Онон Николай сэттэ кылааһы үөрэнэн бүтэрээт, аҕатын кытта аар тайҕа сонордьутунан булчут буолта.

Сити кэмтэн ыла 40 сыл устата аҕатын туйаҕын хатаран, тыатыттан-тайҕатыттан арахсыбакка сылдьыбыта. Үчүгэй көрдөрүүлээх каадырабай булчутун туоһулара 1958 сыллаахха «САССР бастыҥ булчута», 1960 сыллаахха «Коммунистическай үлэ ударнига» диэн бэлиэлэрэ буолаллар. Николай Степанович кыһыҥҥы кэмҥэ бултаабыт эбит буоллаҕына, сайын от биригээдэтигэр биригэдьиирдээн Махсаҕа, Суойуҥуга бэрт таһаарыылаахтык, 1967-1969 сылларга пиэрмэ биригэдьииригэр тиийэ үлэлээбитэ.

Ханнык да үлэттэн толлон турбат, күүһэ тиийэринэн, кыаҕа баарынан барытыгар кыттар майгылааҕа. Үлэни наһаа таптыыра-ытыктыыра, үлэттэн наһаа үөрэрэ. 1974 сыллаахха сүрэҕин аҥарын Евдокия Митрофановнаны көрсөн, хараҕынан таптаан, сүрэҕинэн сөбүлээн ыал буолан, туспа буруо таһааран, алаһа дьиэ тэринэн үс кыталык кыргыттарданан, сиэннэр минньигэс амтаннарын билэн ньир бааччы 47 сыл олорбуттара.

Кыра сааһыттан ыла айылҕалыын алтыспыт үтүөтэ Николай Степановиһы кэрэни кэрэхсииргэ, тулалыыр эйгэни кэтээн көрөргө, ымпыктаан-чымпыктаан ыраҥалыырга үөрэппитэ. Ол курдук, Тайҕа Ньукулайа диэн псевдонимнаах улууспут хаһыатын общественнай корреспондена, «Төлөн» литературнай түмсүү чилиэнэ буолбута. Тайҕа Ньукулайа хоһоон айарынан эрэ муҥурдамматаҕа.

Ол курдук кини фольклору эмиэ биһириирэ. Биир оннук чаҕылхай холобурунан кини Миитэрэй Колесов суруйбут «Хаан Дьаргыстай» олоҥхотуттан «Сэттэ тоҥус тойуга» диэн кэрчиги быһа тардан өйүттэн ааҕара буолар. Бу толоруутун биһирээннэр концертарга кытыннараллара, чугастааҕы нэһилиэктэргэ гастролларга сылдьыспыта.

Маны таһынан, алгыс суруйара.Үөрүүлээх түһүлгэлэргэ алгыс этэр нэһилиэк ытыктанар алгысчыта этэ. Хомойуох иһин, 2021 сыллаахха ыарахан ыарыы Николай Степановичпытын бу олохтон туораппыта. Ол эрэн, «Киһи аата ааттанарын тухары кини тыыннаах» диэн бэргэн этиинэн сирдэтэн литературнай киэһэбит иккис түһүмэҕэр оскуолабыт үөрэнээччилэрэ 1-11 кылааска диэри Тайҕа Ньукулайын хоһооннорун ааҕыыга күрэхтэстилэр. Кылаастан иккилии кыттааччы 3 бөлөҕүнэн арахсан күрэхтэстэ. Дьүүллүүр сүбэ бөлөх аайы 1,2,3 миэстэлээх кыайыылаахтары быһаарда. Дьүүллүүр сүбэҕэ Колесова Евдокия Митрофановна –Тайҕа Ньукулайын кэргэнэ. ССРС Култууратын туйгуна, Бастакы Хаҥалас нэһилиэгин бочуоттаах олохтооҕо, Винокурова Мария Николаевна – Тайҕа Ньукулайын орто кыыһа «Туллукчаана» оҕо уһуйаанын иитээччитэ, Гуляева Александра Васильевна – «Күнтэн күүс ылан», «Таптыыбын айылҕам кэрэтин» диэн 2 хоһоон хомуурунньугун ааптара, Саха сирин прозаиктарын уонна хоһоонньуттарын региональнай общественнай «Айар кут» холбоһуктарын чилиэнэ.

Өрөспүүбүлүкэтээҕи, улуустааҕы уус-уран ааҕыылар кыайыылааҕа үлэлээтилэр. Хоһоон хомурахтаах хонууларынан дьаарбайа хаамыыбыт устата Тайҕа Ньукулайын 20 хоһоонун иһиттибит.

Кыттааччылар бары олус бэркэ бэлэмнэммиттэрин хайгыы көрдүбүт. Куонкурус кыайыылаахтарынан: алын кылаастарга Созонова Инесса 2 кылаас үөрэнээччитэ -1 миэстэ, Третьякова Санаайа 3 кылаас үөрэнээччитэ -2 миэстэ, Винокурова Амелия 1 кылаас үөрэнээччитэ – 3 миэстэ орто бөлөхтөргө Третьяков Юра 7 кылаас үөрэнээччитэ – 1 миэстэ, Бубякина Сааскылаана 7 кылаас үөрэнээччитэ – 2 миэстэ, Винокурова Вика 5 кылаас үөрэнээччитэ – 3 миэстэ улахан кылаастарга Винокурова Арина 11 кылаас үөрэнээччитэ – 1 миэстэ, Винокурова Жанна 10 кылаас үөрэнээччитэ – 2 миэстэ, Третьяков Федот 11 кылаас үөрэнээччитэ – 3 миэстэ буоллулар.

Бары кыттааччыларга Николай Степанович дьиэ кэргэнин аатыттан туоһу суруктар уонна сэмэй минньигэс бэлэхтэр, оттон кыайыылаахтарга добун суруктар уонна харчынан бириэмийэни Тайҕа Ньукулайын кыргыттара туттардылар.

Литературнай дьоро киэһэни Николай Степанович сиэннэрэ, аймах быраата, балыстара, Сылгы-Ыытартан анаан-минээн айаннаан кэлбит күтүөтэ Иннокентий Дьячков кыыһынаан, олохтоохтортон түөлбэтин далбар хотуттара, «Төлөн» литературнай түмсүүттэн Ирина Винокурова аахпыт хоһоонноро, ырыалара, чабырҕахтара, үҥкүүлэрэ киэргэттилэр.

Тэрээһин Тайҕа Ньукулайын кэргэнэ Евдокия Митрофановна тэрийээччилэргэ, кыттааччыларга уонна көрөөччүлэргэ махтал тылларынан, эдэр ыччакка «дойдугутун таптааҥ, кэрэни кэрэхсээҥ, үлэни өрө тутуҥ, сайдыылаах дьон буола улаатыҥ» диэн алгыс тылларынан уонна өйдөбүнньүк уопсай хаартыскаҕа түһүүнэн түмүктэннэ.

Ааптар: И. Ноговицына Өлөөкө-Күөл бөһ.

Читайте дальше