Быйылгы дьыл сыһыыга сылдьан бэйэтэ тобулан аһылыктанар сүөһүгэ ыарахан кэм буолла. Саппаас оттоох хаһаайыстыбалар сылгыларын холкутук туттан аһаталлар, кэмчи оттоох дьон саппаас оту атыылаһарга күһэллэр. Күөххэ үктэниэххэ диэри өссө 4 ый баар. Нэһилиэктэр хайдах балаһыанньаҕа олороллоруй? Сылгыбыт төбөтүн бу хаалбыт ыйдарга хайдах харыстыыбыт? Бу боппуруос тула тустаах исписэлиистэри, салайааччылары кытта кэпсэттибит.
Ыспыраапка: Кулун тутар 1 күнүн туругунан, улуус үрдүнэн 2752 сылгы сүөһү баар. Мантан 1413 биэ, 3 сааһыгар диэри убаһа ахсаана 861 тэҥнэһэр. 596 сылгы эбии аһылыкка турар.
Улуустааҕы тыа хаһаайыстыбатын управлениетын начаалынньыга Дмитрий Винокуров: Сылгы сүөһүгэ ыарахан балаһыанньа турбутунан улуустааҕы анал хамыыһыйа ыстааба тэрилиннэ. Дьыл хаара халыҥа, кытаанаҕа, бары өттүнэн кыһалҕаны олохтоото. Оту тиэйэр да уустук буолла. Нэһилиэктэргэ, анал тыраахтардаах эрэ тэрилтэлэр (Өлөөкө Күөлүн сылгы Собуота уонна Ойуһардаахтааҕы филиала) кыһалҕата суох от тиэнэллэр, оттон чэпчэки тиэхиньикэлээх беларусьтар сыһыыга турар оту сатаан ситтибэт балаһыанньалара үөскээтэ. Саппаас от бүтэр уһугар тиийиэх курдук. Уустук балаһыанньа Сыбаатайга турар. Кинилэри күһүөрү бөрө буулаан, элбэх сылгы аһылыкка турбута. Налимскайга ынах сүөһүгэ бэлэмнэммит оту сылгылар «күрүөлээн» саппаас ото суох хааллардылар.
Онон бу икки нэһилиэккэ Эбээхтэн от тиэллэр. Дьокуускай куораттан эбии аһылык кэлиитэ саҕаланна. Бастакы массыына Сыбаатайга, Өлөөкө Күөлүгэр, Эбээххэ атаарылынна. Иккис рейсэ Ойуһардаах уонна Сылгы Ыытар хайысхатынан айанныаҕа. Үһүс сырыы Хатыҥнаахха, Налимскайга ыытыллыаҕа, куоракка тарҕаныаҕа. Онон былаанынан уопсайа 73 туонна кэлиэхтээх. Быйылгы сыана, биир куул — 1800 солк. тэҥнэһэн турар. Ыарахан дьыл буолан, кулуннааһын бэлиэтэннэ. Өртөөһүн сокуон быһыытынан бобуллан турар буолан, от хаачыстыбата да мөлтөх. Сорох нэһилиэккэ Өлөөкө Күөлүгэр, Эбээххэ, Сылгы Ыытарга, Сыбаатайга сэпэрэпиэл хостоон эрэллэр.
Анаан-минээн дьарыктанар дьон эргинэр да буоллулар. Сэпэрэпиэл — (биологически активная добавка — БАД) билим билиммит, чинчийиини ааспыт микро-макро элимиэннэринэн толору састааптаах эбии аһылык буолар. Онон куттаммакка туһаҕа таһаарыахха наада. Биллэн турар, тутатына сииргэ амтана биллибэт, ол эрээри туустаан, эбии аһылыкка, кур окко булкуйан биэрдэххэ, ааттаах үчүгэй иҥэмтиэлээх ас тахсар. Ыран эрэр да сүөһү туруга чөлүгэр түһүөн сөп. Маннык ньымалары туһаннахха кыстыгы туоруур, сүөһүбүт ахсаанын тутар эрэл баар курдук.
Кистэлэ суох, сүөһү тутар дьон сааһырда, ыарахан үлэттэн чаҕыйар, ыарырҕатар буолла, аныгы ыччат сүөһү иитиитигэр интэриэһэ суох. Тиэхиньикэнэн оттооһун-үйэ ирдэбилэ буолла. Онон тиэхиньикэлээх дьон, хаһаайыстыбалаах дьоҥҥо көмөлөсүһэн, уматыгынан кэмигэр хааччыллан, эрдэ дьаһалланан, сүөһүбүт ахсаанын тутуохха, элбиирин туһугар кыһаллыахха диэн ыҥырабын. Сотору кэминэн сылгыбыт төрүөҕэ саҕаланыаҕа, сылгыбыт ахсаана элбиирин туһугар туруулаһыахха.
Владимир Сухомясов, тыа хаһаайыстыбатын исписэлииһэ, Өлөөкө Күөлэ, бөһ.: Кыстыгы туоруур саппаас от баар, эбии аһылыкпыт кэлэн тыыммыт уһаата. Бөһүөлэккэ 90 сылгы аһыы турар. Чоҥкуйа сылгы баазатыгар 1140 төбө сылгы харалтаҕа турар. Ыарахан дьыл үүнүүтүн биир туоһута кулуннааһын буолар. Бу күннэргэ сайаапка быһыытынан, 29 куул комбикорм, 13 эбиэс, 34 куурусса аһа кэллэ. Сылгы Собуотугар 21 куул комбикорм, 160 эбиэс туттубут. Кэнники сылларга эбии аһылыкка сэпэрэпиэл туһанар буоллубут, саппаас от тиийиэхтээх диэн ааҕынабыт, онон дьылбытын этэҥҥэ туоруохпут диэн эрэнэбит.
Владимир Слепцов, «Кустук» сылгы тутар бааһынай хаһаайыстыба салайааччыта, Эбээх бөһ.: Балаһыанньа биллэн турар ыарахан. Ол эрэн саппаас оттоох буоламмыт, кыстыгы туоруохпут диэн эрэллээхпит. Биһигиттэн саппаас оту Сыбаатайга (30 туонна) уонна Налимскайга атыылаһан тиэннилэр. Бу күннэргэ сэпэрэпиэл хостооһуну саҕалаатыбыт, сылгыларбыт Сылгы Ыытар диэн учаастакка маассабай аһылыкка туруохтара. Онно эбии түүрүллүбүт кур от элбэх, онон наардаан, астаан аһатыахпыт. Кэтэх хаһаайыстыбалаах дьон, бөһүөлэктэн 15 км тэйиччи сылдьар үөртэн, убаһаларын, айаннарыгар илистибэт гына, буран сыарҕатыгар тиэйэн аҕалан аһылыкка туруораллар.
Билиҥҥи кэм сүрүн кыһалҕатын тула ырытан көрдөххө, дьоһуннаах дьаһаллары туруоран, бэйэ-бэйэҕэ көмөлөсүһэн, айылҕа биэрэр эбии аһылыгын-сэпэрэпиэли туһаҕа таһааран уо.д.а.ньымаларынан салайтардахха, кыһалҕалар быһаарыллыахтарын сөп эбит диэн түмүккэ кэлэбин. Саха үлэһитинэн, сүөһүлээҕинэн баай, онон баайбыт хаҥыырын туһугар кыһаллыах.
Ааптар: Саргылана Кокорина
Хаартыска: Сылгыны сыһыыттан аҕалыы, Эбээх / Автор: Владимир Слепцов