Быйыл Улуу Кыайыы 80 сылын көрүстүбүт. Бу сылы, Дойду бэрэсэдьиэнэ — Аҕа дойдуну көмүскээччи, Ил Дархаммыт — Ийэ дойдуну көмүскээччи сылынан биллэрдилэр.
Рубрика байыаннай дьайыыга кыттыбыт уонна кытта сылдьар байыастарбытыгар ананар.
Биһиги, суруналыыстар, кинилэри кытта үгүстүк сэһэргэһиэхпитин, кинилэр тустарынан элбэҕи киэн тутта суруйан сырдатыахпытын баҕарабыт, ол эрээри ыарахан кэмнэри эргитэр, санатан аҕалар ыарахана өйдөнөр буолан, олох кылгастык, кэпсэтиилэрбититтэн сүүмэрдээн ааҕааччыларбытыгар таһаарабыт.
Балаһабытын арыйар, билиҥҥи кэм дьоруойдарыттан биирдэстэрэ — Иваныч
Иваныч бу күннэргэ төрөөбүт дойдутугар, Иккис Хаҥалас нэһилиэгэр кэлэн, ийэтин, тыыл уонна үлэ бэтэрээнин Мотрена Николаевна Слепцованы, бииргэ төрөөбүттэрин, аймах-билэ дьонун көрсө кэлэ сырытта. Кини туһунан интэриниэт ситимнэргэ элбэҕи аахпыппыт, билэбит.
Иваныч Дьокуускай куоракка, бастакы хомуур буоларын саҕана пэбиэскэ тутан барбыта. Кэргэнэ, кырачаан уолаттара аҕалара байыаннай дьайыыга кытта барбытын истэн эрэ хаалбыттара. Ааспыт сыл Дьокуускай куоракка дьиэ кэргэнин көрсөн барбыта. Бу сырыыга ийэтин көрсөөрү тапталлаах Эбээҕэр кэлэ сырытта. Иваныч 1995-1997 сыллаахха Чита куоракка Мотострелковай ротаҕа БМП (Боевая машина пехоты) мэхээньик-ыытааччы дуоһунаһынан сулууспалаабыт. Байыаннай дьайыыга бастаан бу идэтинэн түбэспит.
Билигин кини дуоһунаһа саньытаар-эвакуатор: «Хас биирдии эр киһи Аҕа дойдуну көмүскүүр ытык иэһэ — диэн санаанан салайтаран, тустаах эбээһинэспитин толорон сулууспалыы сылдьабыт. Балаһыанньа күннэтэ уларыйар, биир кэм буолбат. Бүгүн саньытаарбыт, сарсын кимэн киирии да хонуутугар киириэхпитин сөп… Билиҥҥи дуоһунаспынан медбөлөххө сулууспалыыбын, ол эбэтэр, бааһырбыт саллааттарга бастакы көмө оҥорон, доруобуйатын туругун көрөн, госпиталларга ыытабыт. Биир дойдулаахтарбын көрсөөччүбүн. Ас-таҥас хааччыллыыта кэлэр эрээри, ардыгар миэстэтигэр ылыыга-тиэрдиигэ, сэрэхтээх балаһыанньалар бүрүүкээччилэр… Төрөөбүт дойдубутуттан баһыылка тутартан атын дьол суох буолар. Түгэнинэн туһанан, аахсыйаларга кыттан санааларын тиэрдэр, дьиэ кэргэттэрбитигэр күүс-көмө буолар дьоҥҥо махталбын тиэрдэбин».
Иккис дьоруойбут — Алексей Явловскай «Боотур»
Алексей Бастакы Хаҥалас нэһилиэгэр элбэх оҕолоох дьиэ кэргэҥҥэ төрөөбүтэ. Кини, биир дойдулаахтара, доҕотторо анал байыаннай дьайыыга барбыттарыгар эр санаа ылынан, хантыраак баттаан байыаннай дьайыыга 2023 сыл күһүнүгэр барбыта.
Кылгас кэпсэтииттэн, кини сэрии толоонун уоттаах хонуутугар сылдьыбытын өйдөөтүм. Ол да иһин кини улахан бааһырыыны ылан, госпитальга хас та да эмтэнэн, доруобуйата айгыраан «Д» категориянан сыыйыллан төннүбүтэ. Кини элбэх оҕолоох дьиэ кэргэн аҕата. «Боотур» диэн позывнойу Алексей, уолун аатынан ааттаммыта, ол киниэхэ, оҕолорбор төннүөхтээхпин, ыччаттарга эйэлээх олоҕу уһансыахтаахпын диэн санааҕа сирдээбитэ.
Өссө биир көмүскэлин, итэҕэлин туһунан дьоруойум маннык кэпсиир: «Ханнык да сиргэ сырыттарбын, сиэрбин-туоммун тутуһарым, айылҕабыттан, үрдүк Айыыларбыттан көрдөһөрүм, хас биирдии үрүҥ күн иһин махтанарым. Сүрүнэ, киһиттэн бэйэтиттэн тутулуктаах. Саамай дьоллоох түгэнинэн, төрөөбүт дойдугуттан баһыылка тутуу этэ. Күүскэр күүс, сэниэҕэр сэниэ эбиллэргэ дылы буолара, аҕам ыыппыт хааһын амтанын үйэбэр умнуом суоҕа… » — диэн санаатын үллэһиннэ.
Билигин Алексей өйүн-санаатын сааһылаан, этин-хаанын чэбдигирдэн доруобуйатын чөлүгэр түһэрэр, успуордунан дьарыктанар. Дьиэ кэргэнин аттыгар баарыттан дьоллонор, ол эрэн хонууга хаалбыт доҕотторун саныыр, балаһыанньаны этинэн-хаанынан билбит буолан, хас биирдии байыаска ыалдьар, күүтэр. Алексей мотострелковай полк старшай стрелок-снайпер дуоһунаһынан «Хорсун быһыы иһин» мэтээл ll истиэпэнинэн наҕараадаламмыта.
Бу курдук, хорсун уолаттарбыт тустарынан бэлиэ күн чэрчитинэн кылгастык сырдаттыбыт.
Оҕолорбут, уолаттарбыт, доҕотторбут, биир дойдулаахтарбыт — биһиэхэ бары Дьоруойдаргыт, эһиги көмөҕүтүнэн Кыайыы кэлиэҕэ, дьоҥҥут-сэргэҕит, ыччаккыт эйэлээх, сырдык олоххо олоруоҕа, халлааммытыгар эйэ үрүҥ күнэ сандаарыаҕа, сайдыы суола салаллыаҕа…
Ааптар: Саргылана Кокорина